Wayang Bisma

Bisma
Resi Bisma
Déwanagari:	भीष्म; देवव्रत
Éjaan Sanskerta:	Bhīshma; Dévavrata
Jeneng liya:	Dewabrata
Asal:	Hastinapura, Karajan Kuru

Bisma utawa kawentar kanthi jeneng Resi Bisma kuwi sawijining pandhita kang lenggah ing pertapan Ngetalkandha. Resi Bisma kuwi klebu brahmanacari utawa abadhan wadat kang tegese Bisma kuwi ora kersa mengku garwa salawase urip. Anggoné ora kersa mengku wanodya ora kok merga ora payu rabi, nanging merga dhèwèké kuwi netepi ujar uni utawa netepi marang sumpah prasetyané kang wis kaweca sineksènan marang ingkang rama saha jagad saisiné. Ing jagading pedhalangan, akeh tinemu paraga kang asarira badhan wadat, ing antarané Radèn Laksmanadewa iya Laksmana Widagda (adhiné Prabu Rama), lan Resi Ramabhargawa.

Bab lan Paragraf  [delikna]  1 Mangsa timur 2 Sumpah Bisma 3 Madeg pinandhita 4 Perang bharatayudha

[sunting] Mangsa timur

Nalika isih timur asmane Raden Dewabrata (Devavrata), putrané Prabu Sentanu ratu Astina, wayahé Prabu Pratipa, panjalmane Prabu Mahabisa. Sejatiné Bisma iku ahli warisé kraton Astina kang nduwé hak gumanti jumeneng nata. Bisma miyos saka Dèwi Gangga, kalebu golonganing widadari, mula jeneng ora mokal menawa Resi Bisma kagadhuhan kasektèn kang linuwih. Apa manèh dadi muridé Resi Parasurama iya Ramabhargawa kang pancèn sekti mandraguna. Kaya kang kasebut ing ndhuwur, ramane Bisma kuwi Prabu Sentanu. Prabu Sentanu kuwi putrané Prabu Pratipa panjalmane Prabu Mahabisa ratu kang kasektèné tanpa tandhing, dadi Bisma iya isih keturunban kasektèné Prabu Mahabisa. Bareng Sentanu katilar garwa Dewi Gangga, kersane anggarwa Dèwi Durgandini, warandhane Resi Parasara iya Palasara. Durgandini kersa kagarwa Prabu Sentanu nanging nyuwun yen samangsane kagungan putra kakung kudu dadi ahli warisé jumeneng nata ana ing Astina. Sentanu bingung binulungan merga émut yèn wis kagungan putra Dewabrata. Yen Negara Astina disuwun putrane Dewi Durgandhini banjur kepriye Dewabrata ? Sentanu ora téga marang putrané iku saéngga ndadhekake banget sengkeling penggalihe. Dewabrata iya Bisma ngerti apa kang ndadèkaké sekeling ingkang rama.

[sunting] Sumpah Bisma

Bisma (tengen) sumpah ora bakal nikah sadawaning urip. Lukisan versi Indhia karya Raja Ravi Varma.

Dewabrata tuhu satriya kang bekti lan tresna banget marang ramané, nuli ngiklasaké waris kraton Astina waton ingkang rama bias kasembadhan anggarwa Dewi Durgandini. Wusana Prabu sentanu bias kelakon anggarwa Dewi Durgandini. Supaya Durgandini ora was-was alias khawatir yen nganthi cidra, Dewabrata banjur sumpah nedya dadi brahmacari kang ora bakal magepokan karo wanodya salawase urip. Sineksenan para dewa lan jagad saisine sumpahe Dewabrata kuwi, kinurmatan mendhung peteng ndhedhet lelimengan sarta udhan deres binarung suwarane guntur lan bledheg kang padha saut-sautan ing antariksa saengga kathon nggegirisi, Ya wiwit kuwi Dewabrata banjur ganthi asma Bisma (Bhisma) kang tegese priya kang sumpahe nggegirisi.

[sunting] Madeg pinandhita

Sabanjure, Bisma banjur ambegawan peparab Resi wara Bisma kang lenggah ing pertapan Ngetalkanda. Bisma kuwi pandhita kang sekti mandraguna tur gentur tapa. Ing paprangan tanpa tandhing, lan ora bakal mati yen during dadi kersane mati. Nanging Bisma iya duwe luput nalika ngagari senjata marang Dewi Amba, tanpa sengaja jemparing kuwi mrucut lan tumama, ndadhekake patine Dewi Amba. Ragane Dewi Amba muksa lan bakal nagih mbesuk ing perang Bharatayudha. Kaleksanan ing Baratayuda Bisma mati dening Srikandhi, iki panagihé Dèwi marang Dewabrata.
Bisma nduweni watak wantu becik, kendhel tur jejeg teguh atine. Bisma luwih tresna marang Pandhawa kang abudi luhur tinimbang marang Kurawa kang padha awatak adigang adigung adiguna. Bola-bali Bisma ngelingake Suyudana supaya Baratayuda diwurungake wae kanthi maringake Negara astina sigar semangka marang para Pandhawa. Nanging Suyudana ora maelu kabeh ngendhikane Sang Resi Bisma. Mula senadyan ana Astina, nanging atine Bisma mbelani para Pandhawa. Dene anggone kersa mbelani Astina kuwi mung jalaran astina kuwi wutah getihe, eling yen iku tinggalane para leluhure mula kepiye wae kudu dibelani.

[sunting] Perang bharatayudha

Ing perang Baratayuda, Resi Bisma madeg dadi senopati agung kang sepisanan. Mungsuhe Resi Seta (putrane Prabu Matswapati), Raden Utara dalah Wratsangka kang dadi senopatine para Pandhawa. Satemene, Bisma kuwi wis meh kalah mungsuh Resi Seta sing pancen luwih gagah lan gentur tapane kuwi. Bisma banjur lumayu nggendring saka paprangan dibujung Resi Seta. Playune Bisma kepalang Bengawan Swilugangga, mula banjur ambyur ing bengawan murih ora kecekel dening Resi Seta. Ana sajroning bengawan, Bisma kepanggih marang ingkang ibu Dewi Gangga. Dening ingkang ibu, Bisma diparingi pusaka aran senjata Cucuking Dandang utawa Kyai Jungkat piñatas.
Ringkesing crita, Resi Seta, Wratsangka lan Utara klakon gugur ing paprangan ketaman pusakane Bisma.
Sak sirnane Resi Seta, para Pandhawa ndhapuk senopati anyar. Saka iguh pertikele Prabu Kresna, sing jumeneng senopati kanggo ngadhepi Resi Bisma ora liya Dewi Wara Srikandhi, garwane Arjuna. Resi Bisma klakon sirna mungsuh Srikandhi, merga dibiyantu marang aluse Dewi Amba kang wis nate diperjaya dening Dewabrata.